Το νόημα και το όφελος της Νηστείας

Νηστεία είναι η μεγάλη ευκαιρία που μας δίνεται να αποτοξινώσουμε την ψυχή από κάθε πάθος και να απαλλάξουμε το σώμα από ότι περιττό, επιζήμιο και θανάσιμο.
Προσφέρει, επομένως, μεγάλη αγαλλίαση και χαρά.

Απαραίτητη προϋπόθεση επιτυχίας είναι η ευχάριστη ψυχική διάθεση, το χαμόγελο και η ελπιδοφόρα θετική σκέψη.

Είναι προπάντων διάθεση ψυχής.
Συνδυάζεται πάντα με τις άλλες αρετές, την εγκράτεια, την προσευχή, την μετάνοια.
«Τιμή γάρ νηστείας ουχί σιτίων αποχή, αλλά αμαρτημάτων αναχώρησις», τονίζει ο ιερός Χρυσόστομος.

Επομένως, η νηστεία, ως πνευματικός αγώνας, ως αυτοκυριαρχία, ως εγκράτεια, ως άσκηση, πρέπει να είναι καθημερινό μας μέλημα και όχι μόνο υπόθεση Σαρακοστής, αλλά ρυθμιστής ζωής.
«…Τούτο το γένος ουκ εκπορεύεται ει μη εν προσευχή και νηστεία…»
Ματθ. ιζ' 21).

Η νηστεία διώχνει τα δαιμόνια των παθών που κυριεύουν και πολεμούν τη σάρκα μας και μολύνουν την ψυχή μας.
Είναι -για όλους- η νηστεία όπλο και φάρμακο.
Είναι πράγματι πολύτιμο φάρμακο, γιατί προφυλάσσει και θεραπεύει την αρρώστια της ψυχής και του σώματος.
Η γαστριμαργία, η καταστρεπτική αυτή πολυφαγία, αποχαυνώνει τον άνθρωπο και βλάπτει ανεπανόρθωτα την υγεία του.

Η Μεγάλη Σαρακοστή είναι περίοδος για αναζήτηση νοήματος.

Να βρούμε, δηλαδή, νόημα στην επαγγελματική μας ζωή -στα πλαίσια της κλήσης μας, νόημα στις προσωπικές σχέσεις μας -με τ' άλλα πρόσωπα, νόημα στη φιλία, νόημα στις ευθύνες μας.

Δεν υπάρχει απασχόληση, επάγγελμα που να μη μπορεί να «μεταμορφωθεί» -έστω και για λίγο μόνο- με στόχο όχι τη μεγαλύτερη απόδοση ή την καλύτερη οργάνωση αλλά τις ανθρώπινες σχέσεις.

Η ίδια προσπάθεια για «εσωτερικοποίηση» όλων των σχέσεών μας είναι απαραίτητη, γιατί είμαστε ελεύθερες ανθρώπινες υπάρξεις που καταντήσαμε (χωρίς τις περισσότερες φορές να το ξέρουμε) φυλακισμένοι στα συστήματα, τα οποία προοδευτικά κάνουν τον κόσμο μας απάνθρωπο.

Αν στην πίστη μας υπάρχει κάποιο νόημα, αυτό πρέπει να είναι συνδεδεμένο με τη ζωή και όλα τα συνακόλουθά της.

Χιλιάδες άνθρωποι νομίζουν ότι οι απαραίτητες αλλαγές έρχονται μόνο απ' έξω, με την επανάσταση και την αλλαγή στις εξωτερικές συνθήκες.

Δεν μπορεί να υπάρξει πνευματική εξέλιξη χωρίς νηστεία.

Σήμερα, πολλοί άνθρωποι ή δεν παίρνουν τη νηστεία στα σοβαρά ή, αν την παίρνουν, παρεξηγούν τον πραγματικό πνευματικό σκοπό της.

Για μερικούς, νηστεία σημαίνει ένα συμβολικό «σταμάτημα» σε κάτι ή αλλαγή διατροφικών συνηθειών, ενώ για μερικούς άλλους νηστεία είναι μια προσεκτική τήρηση των νηστευτικών κανόνων.

Πόσο άραγε ξεφύγαμε από την συνηθισμένη αντίληψη της νηστείας -ότι νηστεία δεν είναι παρά η αλλαγή φαγητών, ή το τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται- απ' όλη την επιφανειακή υποκρισία;

Τελικά νηστεύω σημαίνει μόνο ένα πράγμα: πεινάω.

Να φτάνω δηλαδή στα όρια εκείνης της ανθρώπινης κατάστασης οπότε φαίνεται καθαρά η εξάρτηση από την τροφή και, καθώς είμαι πεινασμένος ν' ανακαλύπτω ότι αυτή η εξάρτηση δεν είναι όλη η αλήθεια για τον άνθρωπο, ότι αυτή η πείνα είναι πρώτα απ' όλα μια πνευματική κατάσταση και που αυτή, στην πραγματικότητα, είναι πείνα για το Θεό.

Είναι η είσοδός μας και η συμμετοχή μας σε εκείνη την εμπειρία του Χριστού, με την οποία μας ελευθερώνει από την ολοκληρωτική εξάρτηση από την τροφή, την ύλη και τον κόσμο.

Η νηστεία είναι εκείνη που μπορεί να μας δώσει την υπαρξιακή βεβαίωση ότι, η εξάρτησή μας από την τροφή και την ύλη δεν είναι ολοκληρωτική και τέλεια, ότι ενωμένη με την προσευχή, τη χάρη και τη λατρεία μπορεί να γίνει πνευματική.

Η νηστεία είναι το μόνο μέσο με το οποίο ο άνθρωπος επανορθώνει την αληθινή πνευματική του φύση.

Δεν είναι μια θεωρητική, αλλά μια αληθινά πρακτική πρόκληση για τον «πατέρα του ψεύδους» που καταφέρνει να μας πείσει ότι εξαρτιόμαστε μόνο από το ψωμί και να οικοδομήσει όλη την ανθρώπινη γνώση, την επιστήμη και όλη την ύπαρξη πάνω σ’ αυτό το ψέμα.

Η νηστεία είναι ένα ξεσκέπασμα αυτής της απάτης και ταυτόχρονα μια απόδειξη, ότι υπάρχει αυτό το ψέμα.
Έχει ύψιστη σημασία το ότι ο Χριστός, ενώ νήστευε συνάντησε το Σατανά και το ότι αργότερα είπε ότι ο Σατανάς δεν αντιμετωπίζεται «ει μη εν νηστεία και προσευχή».



Ο Χριστός αρχίζει με νηστεία: «νηστεύσας ημέρας τεσσαράκοντα και νύκτας τεσσαράκοντα, ύστερον επείνασε» (Ματθ.4,2).

Η πείνα είναι η κατάσταση εκείνη κατά την οποία αναγνωρίζουμε την εξάρτησή μας από κάτι άλλο, τη στιγμή που νιώθουμε κατεπείγουσα και απαραίτητη ανάγκη για τροφή καταλαβαίνουμε ότι δεν έχουμε τη ζωή μέσα μας.
Είναι αυτό το όριο, πέρα από το οποίο ή πεθαίνω από ασιτία ή αφού ικανοποιήσω το σώμα μου έχω ξανά το αίσθημα της ζωής μέσα μου.

Αυτή ακριβώς, με άλλα λόγια, είναι η στιγμή που αντιμετωπίζουμε την τελική ερώτηση:
Από τί λοιπόν εξαρτάται η ζωή μου; 
Και εφ’ όσον η ερώτηση δεν είναι απλά μια ακαδημαϊκή ερώτηση, αλλά τη νιώθω μ’ ολόκληρο το σώμα μου, είναι επίσης και στιγμή πειρασμού.
Ο Διάβολος ήρθε στον Αδάμ μέσα στον Παράδεισο, ήρθε επίσης και στο Χριστό μέσα στην έρημο. Πλησίασε δηλαδή δυο πεινασμένους ανθρώπους και τους είπε: Χορτάστε την πείνα σας, γιατί αυτή είναι η απόδειξη ότι εξαρτάστε ολοκληρωτικά από την τροφή, ότι η ζωή σας βρίσκεται στην τροφή. Και ο μεν Αδάμ πίστεψε και έφαγε, ο Χριστός όμως αρνήθηκε τον πειρασμό και είπε: ο άνθρωπος «ουκ επ’ άρτω μόνω ζήσεται».
Αρνήθηκε να δεχτεί αυτό το ψέμα που ο διάβολος επιβάλλει στον κόσμο, το κάνει δε ολοφάνερη αλήθεια χωρίς καμιά επιπλέον συζήτηση, το κάνει θεμέλιο για όλες τις απόψεις μας, τις επιστήμες, την ιατρική, πιθανόν και για τη θρησκεία.
Κάνοντας αυτό ο Χριστός αποκατέστησε τη σχέση ανάμεσα στην τροφή, τη ζωή και το Θεό, σχέση την οποία είχε σπάσει ο Αδάμ και που εμείς εξακολουθούμε να τη σπάζουμε κάθε μέρα.

Νηστεία είναι, επίσης, μια ευκαιρία για έλεγχο στα λόγια μας.

Ο κόσμος μας είναι υπερβολικά φλύαρος και εμείς συνέχεια πλημμυρίζουμε από λόγια που έχουν χάσει το νόημά τους και συνεπώς τη δύναμή τους.
Η ομιλία μας είναι προικισμένη με τεράστια δύναμη είτε θετική είτε αρνητική.
Γι' αυτό, επίσης, και θα κριθούμε για τα λόγια μας: «λέγω δε υμίν ότι παν ρήμα αργόν ο εάν λαλήσωσιν οι άνθρωποι αποδώσουσι περί αυτού λόγον εν ημέρα κρίσεως. Εκ γαρ των λόγων σου δικαιωθήση και εκ των λόγων σου καταδικασθήση» (Ματθ. 12,36-37).

Ελέγχουμε τα λόγια μας, με το να ανακαλύπτουμε τη σοβαρότητα και την ιερότητά τους, να καταλαβαίνουμε ότι μερικές φορές ένα «αστείο» που λέγεται απερίσκεπτα, μπορεί να έχει καταστρεπτικά αποτελέσματα, μπορεί να γίνει εκείνη η τελευταία «σταγόνα» που ξεχειλίζει το ποτήρι και ο άνθρωπος φτάνει στην τελική απελπισία και καταστροφή.
Αλλά ο λόγος μπορεί επίσης να είναι και μια μαρτυρία.
Μια τυχαία συνομιλία σ' ένα γραφείο με το συνάδελφο μπορεί να μεταδώσει καλύτερα μια θεώρηση για τη ζωή, μια διάθεση απέναντι στους άλλους ανθρώπους και στη δουλειά και να έχει περισσότερα αποτελέσματα από κάποιο τυπικό κήρυγμα.
Μπορεί, από μια τέτοια συνομιλία, να πέσουν σπόροι για μια ερώτηση πάνω στη δυνατότητα μιας άλλης προσέγγισης της ζωής, σπόροι για επιθυμία να γνωρίσει κανείς περισσότερα.
Δεν έχουμε, πραγματικά, ιδέα πόσο επηρεάζουμε ο ένας τον άλλον με τα λόγια, με τον τόνο της προσωπικότητας μας.
Τελικά, οι άνθρωποι ελκύονται στο Θεό, όχι γιατί κάποιος μπόρεσε να τους δώσει διαφωτιστικές εξηγήσεις, αλλά γιατί είδαν σ' αυτόν το φως, τη χαρά, το βάθος, τη σοβαρότητα, την αγάπη που από μόνα τους αποκαλύπτουν την παρουσία και τη δύναμη του Θεού στον κόσμο.

Η νηστεία είναι μια τέχνη που την κατέχουν απόλυτα οι άγιοι.
Μας ξαλαφρώνει, μας ευκολύνει στην αυτοσυγκέντρωση, μας κάνει νηφάλιους, χαρούμενους και καθαρούς. Αυτός που νηστεύει έτσι, παίρνει την τροφή σαν αληθινό δώρο του Θεού.
Είναι συνέχεια στραμμένος προς τον εσωτερικό κόσμο ο οποίος, ανεξήγητα, γίνεται ένα είδος τροφής.

Η Μεγάλη Σαρακοστή μας υπενθυμίζει συνέχεια τις δυσκολίες, τα εμπόδια και τους πειρασμούς που περιμένουν όσους νομίζουν ότι μπορούν να στηριχτούν στη δύναμη της θέλησής τους και όχι στο Θεό.

Πρέπει να ξανανιώσουμε ότι το σώμα μας είναι ναός της Παρουσίας του.
Είναι ανάγκη να ξαναβρούμε ένα θρησκευτικό σεβασμό για το σώμα, την τροφή, για το σωστό ρυθμό της ζωής.

Όσο περιορισμένη και αν είναι η νηστεία μας –εφ’ όσον είναι αληθινή νηστεία– θα μας οδηγήσει στον πειρασμό, στην αδυναμία, στην αμφιβολία και στον ερεθισμό.
Μ’ άλλα λόγια δηλαδή, θα είναι μια πραγματική μάχη και πιθανόν ν’ αποτύχουμε πολλές φορές. Αλλά αν δεχτούμε ότι η ζωή είναι μάχη και προσπάθεια, τότε βρήκαμε το βασικό στοιχείο της νηστείας.
Μια πίστη που δεν έχει ξεπεράσει τις αμφιβολίες και τον πειρασμό σπάνια μπορεί να θεωρηθεί αληθινή πίστη.

Δυστυχώς, δεν υπάρχει καμιά πρόοδος στη ζωή χωρίς την πικρή εμπειρία της αποτυχίας.

Πάρα πολλοί άνθρωποι αρχίζουν να νηστεύουν με ενθουσιασμό και σταματούν μετά την πρώτη αποτυχία.
Σ’ αυτή την πρώτη αποτυχία έρχεται η πραγματική δοκιμή.
Ανάμεσα στην αγιότητα και τον απογοητευτικό κυνισμό βρίσκεται η μεγάλη και θεϊκή αρετή της υπομονής –υπομονή πρώτα απ’ όλα για τον εαυτό μας.
Δεν υπάρχει σύντομος δρόμος για την αγιότητα, για κάθε σκαλοπάτι πρέπει να πληρώσουμε ολόκληρο το αντίτιμο.
Έτσι, το καλύτερο και ασφαλέστερο είναι ν’ αρχίσουμε με το ελάχιστο – ακριβώς λίγο πάνω από τις φυσικές μας δυνατότητες- και ν’ αυξήσουμε τις προσπάθειές μας λίγο-λίγο, παρά να επιχειρήσουμε πηδήματα σε μεγάλα ύψη στην αρχή και να σπάσουμε μερικά κόκαλα πέφτοντας στη γη!

Σαν συμπέρασμα: Από μια συμβατική και τυπική νηστεία –δηλαδή νηστεία από υποχρέωση και συνήθεια– πρέπει να γυρίσουμε στην πραγματική νηστεία.

Ας είναι περιορισμένη και ταπεινή αλλά να είναι συνεχής και αποφασιστική.

Ας αντιμετωπίσουμε έντιμα τις πνευματικές και φυσικές μας δυνατότητες και ας ενεργήσουμε ανάλογα, ας θυμόμαστε πάντως ότι δεν μπορούμε να νηστέψουμε χωρίς να προκαλέσουμε αυτές τις δυνατότητες, χωρίς να ενεργοποιήσουμε στη ζωή μας τα θεϊκά λόγια «τα αδύνατα παρ’ ανθρώποις δυνατά εστί παρά τω Θεώ».


Βιβλιογραφία: «Μεγάλη Σαρακοστή», Αλέξανδρου Σμέμαν, Εκδ. Ακρίτας.